Zor Zamanlarda Sağlam Kalabilmek

Yazar:Nisan İlayda Kocaman

İnsanlar genellikle hayatın kötü yanlarından kaçma eğilimindedir. Ama işler her zaman yolunda gitmeyebilir. 2020 yılında da örneklerini gördüğümüz üzere, hayat her zaman kişinin planladığı gibi gitmeyebiliyor, işler bazen kişinin kontrolünden çıkabiliyor, yaşananlar çok derin travmalara sebep olabiliyor.

Hayatta bazı şeyler kaçınılmaz olarak başımıza gelmektedir. Buna örnek olarak, yaşlanmak/ yaş almak ya da ölmek verilebilir. Bu sorunlarla yüzleşmek kişiye acı, kaygı, üzüntü veriyor hatta çekilmez hale geliyor da olabilir.

Peki kişi, böyle durumlardan nasıl sağlam olarak çıkabilir?

Bilindiği üzere, organizma sürekli bir denge durumuna programlıdır. Bu denge durumuna homeostasis denmektedir. Kişi, normal sayılacak bir durumdayken, dengesi alt ve üst boyutlar arasında gidip gelebilir fakat, bu durumun sonunda, kişi dengeye ulaşabilmelidir. Bu gerek biyolojik süreçler, gerek psikolojik ve zihinsel süreçler için bu şekilde işlemektedir.

Bu bağlamda, psikolojik dengeye ulaşma sürecinde, bu süreci etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır. Buna etki eden faktörlerden biri de, psikolojik sağlamlıktır. İngilizcesi “resilience” olan, psikolojik sağlamlık aslında esneklik anlamına gelmektedir.

Esneklik, kaba tabirle yaşanan zorlu yaşam olaylarından, değişim ve dönüşümlerden en az şekilde etkilenmeyi ve aslına dönmeyi ifade etmektedir. Burada, çok önemli üç temel husus bulunmaktadır.

1. Kişi, yaşadığı şeylerden etkilenir ve bu çok doğal insani bir tepkidir. Zaten psikolojik sağlamlık kavramı da, kişinin hiç etkilenmemesi, duygusuz olması üzerine değil, yaşanan her ne ise, bundan kötü anlamda az, mümkünse kendine zararı olmayacak şekilde sıyrılabilmesidir.

2. İnsanın değişim ve dönüşüme olan esnekliğe aslında sahip olduğu gerçeğidir. Bilindiği üzere, bebeklik döneminde biliçdışı yoktur. Yani, kişi şu an esnetmekte zorlandığı o katı kurallarını da sonradan öğrenmiştir.

3. Yaşanan ne kadar zor olursa olsun, kişinin o anki olası tepkilerini verip, yaşaması gereken duygu ya da duyguları yaşadıktan sonra, varsa alınacak dersleri alıp, denge dediğimiz o konuma geri dönebilme becerisidir.

Peki, psikolojik sağlamlığı arttırmak adına somut neler yapılabilir?

· Kişinin güçlü yönlerini fark etmesi, bu yönleri analiz etmesi gereklidir: Zor anlarda bana iyi gelen şey ne? Hayat çok çekilmez olduğu zamanlarda, motivasyonumu yerine ne getirir?

· Kişi sosyalleşmelidir: Çoğu zaman güvenli şekilde sosyalleşmek, koruyucu bir faktördür. Kişi ailesiyle, arkadaşlarıyla ya da kendisiyle kaliteli zaman geçirebilmelidir.

· Psikolojik sağlamlığı destekleyecek rutinler oluşturmak: Bu sadece psikolojik sağlamlık kavramı için değil, kişinin hayatında onu motive edecek, iyi hissettirecek, geliştirecek rutinlere ihtiyacı vardır.

· Hayata dair umutlu olmak: Çok kötü zamanlardan geçilebilir, psikolojik olarak kendinizi tamamen çökkün durumda hissedebilirsiniz, fakat kişi yine de bir yerlerde güzel şeylerin olabileceğine inanmalıdır.

· Ve son olarak, profesyonel destek almak!

KAYNAKÇA

1. Gizir CA. Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 2007; 3: 113-128.

2. Gürgan U. Grupla Psikolojik Danışmanın Üniversite Öğrencilerinin Yılmazlık Düzeyine Etkisi. A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2006.