Sağlıklı Sınırlar Dilerim

Yazar:Psikolog İlkay Yaren Hayat

‘Sınırını aşma!’ Bazı durumlarda kullandığımız ya da duyduğumuz bir uyarı cümlesi olarak nitelendirilebilir.

Peki bahsettiğimiz bu ‘sınırlar’ nedir? Yaşadığımız bu dünyada her birimiz ayrı bireyler olarak var olmaktayız. Birey olmak ise beraberinde hakları getirdiği kadar sorumlulukları da getirmektedir. Sınırlar, bizim var olmaya çalışırken hak ve sorumluluklarımızı da göz önünde bulundurarak kendi etrafımıza çocukluktan itibaren ebeveynlerimizle beraber çizdiğimiz görünmez çizgilerdir. Peki bu sınırlar hayatınızda ne zaman oluşmaya başladı hatırlıyor musunuz? Belki sıcak çay bardağına dokunmak istediğinizde anneniz ‘dokunamazsın’ dediğinde, belki de parkta koşup oynarken akşam olduğunda biraz daha kalmak istediğinizde çatılan bir kaşla. Kendinizi tanımaya başladığınız andan itibaren sınırlarınız da oluşmaya başlar. Bu başlangıç genellikle 2 yaş döneminde daha belirgin olarak gerçekleşir.

Çocuk, duygularını anlama ve tepki verme evresindeyken aynı zamanda bazı beceriler de edinir. Tuvalet eğitimi, kendi yemeğini yemeye başlamak, basit seçimler yapabilmek, akranlarıyla ve çevresiyle daha rahat iletişim kurabilmek gibi beceriler kazandıkça eş zamanlı olarak sınırlar da belirginleşmeye başlar. Doğru sınırları belirleyebilmek çocuğun yani bireyin gelecek yaşantısı için oldukça önemlidir. ‘Sınırlanmak’ ‘Kısıtlanmak’ kelimeleri kulağa hoş gelmeyebilir. Ancak geniş bir pencereden baktığımızda fark ediyoruz ki bir fotoğrafın çerçeveye ihtiyacı olduğu gibi hepimizin sınırlara ihtiyacı var. Sınırlar; onaylanan, kabul edilebilir davranışları tanımlar. Bu sayede bizden beklenenleri anlamak kolay hale gelir ve bu da kafa karışıklığı yaşamamızı önler. Aynı zamanda sınırlar büyümenin de ölçütüdür. Örneğin ortaokuldayken akşam 7’ye kadar dışarda kalabiliyordunuz ve lisede bu saat akşam 10’a kadar genişletildi. Bu durum uygun güven ortamı oluştuğunda sınırların genişletilebilir olduğunu da göstermektedir.

Çocuklar yaşadıkları dünyanın kurallarını anlamak isterler ve ne kadar ileri gidebileceklerini merak ettikleri için sizi deneyebilirler. Merak, bir çocuktan beklenen en doğal davranıştır. Aileler elbette çocukları için ‘iyi’ olanı isterler. Ancak çok kısıtlayıcı olduğunuzda çocuğun sorumluluk almasını engeller ve fazla kısıtlama sonucu isyan etmesine veya özgüven problemleri yaşamasına sebebiyet verebilirsiniz. Doğru zamanda onu desteklerseniz, örneğin 5 yaşındaki çocuğunuzun kendi içeceğini sipariş etmesini isteyebilirsiniz, bu tür ufak başlangıçlar sayesinde hem kendi sorumluluğunu almanın verdiği özgüven duygusunu tadar hem de gerektiğinde sizin ona müdahale edebileceğinizi fark eder.

Çocuklara sınır koyarken tutarlı ve net olunmalıdır. Bugün ‘hayır’ dediğinize yarın ‘evet’ derseniz çocuğun kafası karışacak ve sizin ondan ne beklediğinizi net olarak anlayamayacaktır.

Tabi ki sınırların değişkenliği unutulmamalıdır. Çocuğun durumuna ve yaşına göre tekrardan oluşturmanız gerekebilir. Çocuk ve ergenlerde sınırları belirlemek sancılı bir süreç olabilir ancak sabırlı, tutarlı ve destekleyici olduğunuz sürece olumlu sonuçlar alma ihtimaliniz fazladır. Nasıl ki kendi bireysel alanımıza müdahale edilmesini doğal olarak istemiyorsak çocuğumuz bile olsa ona zarar vermediği sürece bir diğer bireyin sınırlarına da aynı hassasiyetle saygı duymalıyız. 'Sınırlar iyidir, kimin size nasıl davranacağını belirler.' Sağlıklı bir ilişki için sağlıklı sınırlar çizin.